NGƯỜI ANH HÙNG THỜI GIỮ LỬA

Trong tâm trí của nhiều người dân huyện Duy Xuyên nói chung, hai xã vùng cát Duy Nghĩa, Duy Hải nói riêng luôn đầy ắp sự ngưỡng mộ, khâm phục và tri ân đối với anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Xuân Hòa (truy tặng ngày 23/02/2010). Nhiều câu chuyện về quá trình hoạt động cách mạng mưu trí, sáng tạo, dũng cảm như những giai thoại không có hồi kết. Đặc biệt, những hành động kiên cường, gan dạ, anh hùng để giữ vững khí tiết của người Cộng sản trước kẻ thù trong lúc bị bắt bớ, tra tấn, khủng bố, ở thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước luôn được các thế hệ cùng thời kể lại cho con cháu bằng sự trân trọng, tiếc nuối và hy vọng thế hệ hôm nay sẽ được nghe, được biết để học tập, noi gương.

Đồng chí Nguyễn Xuân Hòa (1911) xuất thân từ một gia đình bần nông tại thôn Xuyên Tây, thị trấn Nam Phước. Tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1938 trong vai trò một thầy giáo dạy học chữ Quốc ngữ. Quá trình hoạt động cách mạng, đồng chí đã kinh qua các chức vụ: Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chính xã Cổ Am (bao gồm các thôn: Xuyên Tây, Vĩnh Lại, Mỹ Cựu trước đây); Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chính xã Duy Phương; Ủy viên Ban Chấp hành Huyện ủy, Phó Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chính huyện Duy Xuyên. Bước vào thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đồng chí Nguyễn Xuân Hòa được giao nhiệm vụ ở lại bám địa bàn, vận động nhân dân tăng gia sản xuất, ổn định cuộc sống, đồng thời bí mật tuyên truyền, tổ chức quần chúng đấu tranh đòi quyền dân sinh, dân chủ; đòi địch thi hành các điều khoản đã ký kết trong Hiệp định Giơ-ne-vơ. Tuy nhiên, đế quốc Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm đã đơn phương phá vỡ Hiệp định, tiến hành thực hiện ngay chính sách đàn áp, khủng bố đối với cán bộ, đảng viên, cơ sở cách mạng để uy hiếp tinh thần nhân dân. Chính vì vậy, địa bàn hoạt động của cán bộ, đảng viên ở lại bám trụ rất khó khăn, phải thay đổi thường xuyên để tránh tổn thất do địch truy lùng, bắt bớ. Đồng chí Nguyễn Xuân Hòa đang phụ trách địa bàn xã Duy Hưng thuộc khu Tây (gồm các xã Duy Tân, Duy Phú bây giờ), phải điều chuyển về khu Đông (ở các xã Xuyên Phước, Xuyên Thọ) với biệt danh là anh Chín. Sau gần một năm hoạt động thì đồng chí bị địch bắt tại nhà mẹ Nguyễn Thị Diên sát nhà thờ Tộc Lê (thôn Lệ Sơn, xã Duy Nghĩa bây giờ).

Khi bắt được đồng chí Nguyễn Xuân Hòa, bọn chúng đã còng tay, bịt mặt đồng chí rồi lao vào đấm đá túi bụi cho hả giận, sau đó chúng cột chặt đồng chí vào thân cây mai trước sân nhà thờ phơi nắng nguyên một ngày, đồng thời loan tin đã bắt được tên “Cộng sản gộc” để dò tìm các đồng chí của ta còn lại đến thăm viếng thì bắt và uy hiếp tinh thần quần chúng. Ngay đêm hôm đó, chúng thay phiên nhau đánh đập, chúng dùng giày đinh đạp vào ngực, dùng báng súng thúc vào bụng, lấy ớt bột hòa với nước xà phòng đổ vào miệng, vào mũi. Dã man nhất là chúng trói chặt đồng chí để không thể cựa quậy được rồi dùng đèn sáp lớn (loại đèn số 1 thời ấy) đốt cháy các bắp chân của đồng chí đến chảy mở, máu tứa ra quyện với mùi thịt cháy khét lẹt nhưng chúng vẫn không buông tha. Độc ác nhất là chúng dùng dao cắt luôn đôi nhượng chân để đề phòng đồng chí trốn thoát. Tuy đã dùng tất cả mọi thủ đoạn tàn độc nhưng vẫn không lay chuyển được ý chí của người Cộng sản Nguyễn Xuân Hòa, lúc nào cũng chỉ một câu nói: “Không biết, việc tau làm tau chịu, không có gì để khai báo cho tụi bay”.

Không khai thác được gì nên chúng dùng võng khiêng đồng chí ra ghe (do bị cắt nhượng chân nên không thể đi được) để chuyển về quận Duy Xuyên, khi khiêng đồng chí đi ngang qua nhà tại thôn Xuyên Tây, đồng chí xin chúng cho vào thăm nhà, vợ con đồng chí thấy vậy ôm nhau khóc nức nở. Đồng chí bình tĩnh an ủi: “Mẹ hắn và các con ở lại nhà, tui đi đây, dù có chết thì vẫn còn muôn người sống chung quanh, chết như rứa không có chi để tiếc”. Bọn địch đã có tên tức tối xông vào đánh túi bụi và chửi thề: “Mẹ mày, chết đến nơi rồi mà còn tuyên truyền hả”. Tại lớp huấn chính, tố cộng tại cây đa đình làng Xuyên Mỹ (thôn Xuyên Đông, thị trấn Nam Phước hiện nay) có hơn 1000 cán bộ, đảng viên và cơ sở cách mạng trong toàn huyện chúng bắt về tham gia. Bọn địch chuyển sang dụ dỗ, thuyết phục đồng chí đến lớp học này tuyên truyền đầu hàng. Đồng chí đã nói với tên Chi trưởng cảnh sát quận Duy Xuyên Phan Trường Nhì: “Một lần nói là một lần khó, các ông tổ chức một cuộc mitting để tui nói cho dân nghe luôn”. Chúng đốc thúc quân lính đi huy động dân chúng ở Xuyên Châu, Xuyên Mỹ, Xuyên Quang đến tham dự mitting. Đồng chí đã biến cuộc mitting thành nơi lên án tội ác của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai Ngô Đình Diệm, đồng thời tuyên truyền về đường lối đấu tranh cách mạng của Đảng ta... Không để cho đồng chí tiếp tục, bọn địch đã xông lên giật phắt micro, đạp đồng chí ngã nhào, còng tay chân đồng chí để chuyển đi. Một số người sau khi nghe lệnh giải tán cuộc mitting, còn nghe vang tiếng hô của đồng chí:

-         Hồ Chủ tịch muôn năm

-         Đảng lao động Việt Nam muôn năm

-         Đả đảo chế độ độc tài Ngô Đình Diệm

Chúng chuyển đồng chí lên dồn cảnh sát đóng tại Kiệu Thượng (Trà Kiệu, Duy Sơn ngày nay), trói đồng chí vào trụ cờ trước sân để phơi nắng, không cho ăn uống và tra tấn liên tục trong suốt một tuần lễ. Hết tra tấn rồi dụ dỗ, mua chuộc nhưng cũng chỉ được một câu nói: “Các ông có lý tưởng của các ông, tui có lý tưởng của tui, chẳng có gì để khai báo cả”. Giấy bút của chúng mang ra để lấy lời khai đều bị đồng chí xé nát và bẻ gãy ngay trước mặt. Sang tuần tiếp theo, chúng tổ chức cuộc đấu lý với đồng chí có sự tham dự của quan chức ở quận Duy Xuyên. Trong tư thế bình thản, tự tin, đồng chí nêu rõ từng luận điểm về chính nghĩa, không chính nghĩa, lên án sự lật lọng của Mỹ - Diệm, chỉ rõ tính mị dân của đảng Cần Lao nhân vị mà Ngô Đình Nhu là người sáng lập,... Không có một lời lẻ nào có thể đối chất lại, lần lượt từng quan chức ở quận lặng lẻ rút lui cho khỏi bẻ mặt, chỉ còn tên Cảnh sát trưởng ngồi lại hứng chịu sự thất bại nhục nhã đến choáng váng mà y là người đã tự bày ra rồi chuốc lấy. Ngay trong đêm hôm đó (lúc 19 giờ, trung tuần tháng 2 năm 1956) chúng đã đưa đồng chí Nguyễn Xuân Hòa đi biệt tích.

Sau ngày thống nhất đất nước, gia đình, đồng đội, các cấp chính quyền đã tích cực tìm kiếm hài cốt của đồng chí Nguyễn Xuân Hòa để mang về an táng,  hương khói nhưng vẫn biệt vô âm tín. Đồng đội của đồng chí, cả những người tham gia trong chế độ ngụy quyền thời đó cũng không biết đồng chí bị giam cầm ở đâu sau khi chuyển đi từ Kiệu Thượng. Thời gian càng trôi đi, công việc tìm kiếm càng trở nên tắt lối. Ông Nguyễn Thế Lang - con trai của đồng chí Nguyễn Xuân Hòa năm nay đã 76 tuổi cũng không dám tin sẽ tìm được hài cốt của cha, qua đó biết rõ hơn về cái chết của cha mình như thế nào cho thỏa ước nguyện trước khi nhắm mắt.

Cho đến một ngày trung tuần tháng 6 năm 2009, ông Trần Đình Khôi (quê ở Duy Trinh, hiện đang sinh sống tại tỉnh ĐăkLắc) nhớ lại câu chuyện của hai chú cháu đồng hương Duy Xuyên thời kỳ bị địch giam cầm đầu năm 1956. Sau một đêm tâm sự tại đồn Quân Cảnh tư pháp Đà Nẵng thì đêm sau đó, chính ông đã sờ vào thi thể lạnh ngắt của chú Nguyễn Xuân Hòa sau khi bị kẻ địch đưa đi tra tấn rồi ném lại phòng giam. Ông nhớ lại cái cảm giác lạnh ngắt của thi thể chú Hòa ngày ấy rõ ràng đã chết nhưng sao bọn địch lại dùng xe chuyển đi bệnh viện để điều trị bệnh. Ông Khôi khẳng định bọn chúng chở đi vứt xác ở đâu đó quanh khu vực đồn và tung tin để đánh lừa anh em tù chính trị đấu tranh. Với Ông, chỉ qua những câu chuyện tâm sự về cuộc đời hoạt động, về ý chí, nghị lực của người cộng sản, nhất là những thương tích mà kẻ thù đã gây ra trên người chú Hòa với vết này chưa kịp khô máu thì vết khác xuất hiện, đã để lại cho ông niềm cảm phục và tôn kính. Ông điện về nhờ người thân (ông Hồ Dư - Duy Trinh) đi tìm thân nhân của đồng chí Nguyễn Xuân Hòa ở Xuyên Tây, Duy Xuyên mà ông đã nghe đồng chí Nguyễn Xuân Hòa đã kể. Ông Dư đã tìm đến nhà ông Nguyễn Thế Lang, câu chuyện tìm hài cốt đồng chí Hòa đã lóe lên được tia hy vọng mới. Bắt đầu từ tháng 11/2009 đến cuối tháng 7/2010, gia đình cùng đồng đội của đồng chí tiếp tục tìm kiếm nơi địch đã chôn xác đồng chí. Qua nhiều nguồn thông tin, xác định được địa điểm chôn xác đồng chí Hòa tại địa chỉ số 791, đường Trần Cao Vân, Phường Thanh Khê Đông, quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng (nay là nhà của vợ chồng ông Nguyễn Văn Thân và bà Võ Thị Lài). Ngày 05/8/2010 (nhằm ngày 25/6/Canh Dần), gia đình ông Lang tiến hành bốc thi hài của đồng chí Nguyễn Xuân Hòa chuyển về Duy Xuyên. Sáng ngày 06/8/2010, Lễ truy điệu anh hùng lực lượng vũ trang Nguyễn Xuân Hòa được tiến hành trong không khí trang nghiêm, xúc động của các đồng chí lãnh đạo huyện, cán bộ công chức của huyện, thị trấn Nam Phước và thân nhân gia đình, tộc họ. Ông Nguyễn Thế Lang nghẹn ngào nói không nên lời nhưng trong ánh mắt của ông đã ánh lên được niềm vui khôn tả bởi ước nguyện luôn canh cánh trong lòng ông đã được thỏa mãn, cho dù đã gần 55 năm trôi qua trong sự khắc khỏi ở cái tuổi dần xế chiều của cuộc đời.